7. De kerk en toren

Hoofdstraat 27
7213 CN Gorssel

De kerk en toren dateren uit 1498. Alleen de toren bleef in de afgelopen ruim vijf eeuwen op dezelfde plaats staan. De kerkzaal kreeg in drie etappes z’n huidige omvang. De toren, evenals het orgel een rijksmonument, is het oudste authentieke bouwwerk in Gorssel.
Hij diende als uitkijkpunt en bood ooit plaats aan de semafoor, een apparaat waarmee militaire berichten werden overgeseind. De klok werd in de oorlog uit de toren geroofd maar teruggevonden.

De toren was doelwit bij het geallieerde bombardement op 18 maart 1945. De geallieerden vermoedden hierin een Duitse uitkijkpost die bedreigend zou werken bij de geplande oversteek over de IJssel door de Canadezen. Ook wisten zij, via de verzetsgroep Albrecht, dat de Duitse zenderantenne op de toren verbonden was met een radiowagen aan de voet. De toren en kerk werden zwaar getroffen.

Bij het naoorlogse herstel van de deuren werden, naar een ontwerp van architect Van Nieukerken, zowel de bezetting als de bevrijding uitgebeeld. Van onder naar boven wordt de opmars van de Duitsers voorgesteld door duivelse figuurtjes. De bevrijdingsdatum wordt aangegeven met 10 april 1945. Vrouwe Justitia, voorzien van weegschaal en V-teken, beeldt de gerechtigheid uit. Het geheel wordt bekroond met de tekst ‘SOLI DEO GLORIA’ (‘God alleen de eer’).

_{Prent van de kerk in 1724}

De eerste kerk was Rooms-Katholiek. Pas aan het eind van de 16de eeuw werd deze regio protestant. De eerste dominee kwam uit het nabijgelegen dorp Almen. Rond 1632 werd het godshuis uitgebreid. De contouren hiervan zijn aangebracht in het plaveisel voor de toren. Joan Derk van der Cappellen tot den Pol – de auteur van het pamflet ‘Aan het volk van Nederland’ – is hier in een familiegraftombe bijgezet. (Zie de tekst bij het Tramstation.) In 1842 werd een nieuwe kerk in gebruik genomen. In 1862 bouwde de Deventer orgelbouwer F.S. Naber er een orgel in. Bij de restauratie in 2021 kreeg het orgel de oorspronkelijke toonzetting terug. De te klein geworden kerk  werd in 1929 door een nieuwe vervangen.

_{(Algemeen Handelsblad, 17 mei 1929)}

_{Peter Visser, Doetinchem. ‘ Gezigt op Gorsel’ , ca. 1850. Rechts de kosterie/school, links de bakkerij. (Dit werk hangt in de kerk, in het Brinkgebouw)}

Het godshuis raakte in 1945 bij het eerder vermelde bombardement onherstelbaar beschadigd. In 1949 was de opvolger voltooid. Sinds 2016 vinden de diensten plaats in de kerkzaal met een modern, multifunctioneel karakter.

Fantoompijn

Op eenzame hoogten waakt zij, blaakt zij,
rekt zij zich uit en raakt zij de hemelen
zo waant zij zich veilig, want vrij.

Zij vreest niet, vergeeft maar vergeet niet,
andere tijden: van gemis, van geraas, en gruis;
en weet zich sterker door dat wat is geschied.

Zo waant zij zich compleet, al
weet zij: dat ooit alles anders was
en alles ook weer anders zijn zal.

En ook dan zal zij waken, blaken,
opdat ieder zich kan verlaten op
de herinneringen van een stenen baken.

Emma Laura Schouten, Deventer