18. Gedenkteken IJsseloversteek WO II

Dit monument is een eerbewijs aan de Canadezen die hier op 11 april 1945 met de oversteek van de IJssel de aanzet gaven tot de bevrijding van West-Nederland. Eerst ging de infanterie in amfibievoertuigen over, daarna werd een pontonbrug geslagen. Gadegeslagen door talrijke Gorsselnaren reed dagenlang een onafgebroken colonne Buffalo’s met infanteristen en licht geschut van de 48e divisie Highlanders of Canada vanaf de Joppelaan via de Molenweg en de Veerweg naar de brug.

Film van de ervaringen van een ooggetuige
(Duur video: 3:46 min.)

Gorssel werd op 6 april 1945 bevrijd door het 1^ste Canadese Leger, onder bevel van generaal Crerar. De spontane viering met muziek en dansen in de tent voor De Roskam kon pas een week later groot worden overgedaan. Eerst moest er nog zwaar gevochten worden, want het plan was om na de bevrijding van Zutphen en Deventer bij Gorssel de IJssel over te steken. Hiertoe werden in de bossen bij Joppe manschappen en materieel verzameld.
Nadat verschillende verkenningen geschikte landingsplaatsen hadden opgeleverd, werd de actie op 11 april 1945 rond 16.30 uur ingezet, toen op twee plaatsen 27 Buffalo’s (amfibische rupsvoertuigen) met elk 24 infanteristen van de 48^ste divisie Highlanders of Canada onder de dekking van een dicht rookgordijn de rivier overstaken. Binnen zeven minuten slaagden zij erin aan de overkant twee bruggenhoofden te vestigen. Om 17.20 uur meldde kapitein Frost dat de situatie “snug” (knus) was.
Hierna kon vanaf de Houtwal met de bouw van een pontonbrug begonnen worden, die omstreeks 23.00 uur gereed was. De brug maakte het mogelijk dat in de volgende dagen in een onafgebroken stroom 15.000 manschappen en 1.500 voertuigen de rivier konden oversteken. De 106 Sherman-tanks waren te zwaar voor de brug. Zij werden overgezet met speciale veerponten.
De boerderij Dommerholt aan de Houtwal werd een rokende puinhoop en ook veel boerderijen aan de overkant van de IJssel werden verwoest. Gevangengenomen Duitse soldaten moesten langs de IJssel de landmijnen opruimen. Bij het monument wordt jaarlijks op 4 mei een herdenkingsbijeenkomst gehouden. Het aantal Canadese veteranen dat daarbij aanwezig kan zijn is begrijpelijkerwijs inmiddels aanzienlijk geslonken. Nu komen veelal hun nakomelingen.(Deze tekst kwam tot stand in samenwerking met dhr. Roel Hendriks.)

Alex ColvilleInfantry Advancing
CWM 19710261-2078
Beaverbrook Collection of War Art
Canadian War Museum

Bevrijd

De IJssel kan vertellen over
vechtlust en de stilte
waar spanning overstroomde
de angst zo voelbaar zonk
de moed en kracht
het bloed dat kolkte en verdronk
ze vochten overwonnen
in gedachten langs de kant
en de IJssel kent de helden
die bevrijdden Nederland.

Janneke Willems, Hardenberg

De ‘Ietsie Pietsie’ brug
De pontonbrug tussen Gorssel en Wilp was een zogenoemde ‘Class 9’-brug. Deze kreeg de naam ‘Can of Worms Bridge’, omdat hij deed denken aan een potje met wriemelende pieren. Toen later één van de officieren een bord met de tekst ‘Poco-Poco Bridge’ ofwel ‘Ietsie Pietsie’ brug in de grond plantte, ontstond een rel die zo hoog opliep dat van hogerhand het bevel kwam dat de eerste benaming verwijderd moest worden. Zo heeft dus een ‘Ietsie Pietsie’ brug geleid tot de bevrijding van West-Nederland.

Het verhaal over de held Thomas Hanberry
Lance Sergeant Thomas Hanberry was sectieleider in het 17 Peloton van de Princess Patricia’s Canadian Light Infantry. Toen het peloton de overzijde van de IJssel bereikte, ontdekte men een Duitse tank. Er werd een poging gedaan deze tank met vuur van een Piat* uit te schakelen maar de granaten kwamen op een te korte afstand neer. Toen er nog maar één granaat over was, meldde L/Sgt. Hanberry zich vrijwillig om de tank uit te schakelen. Ondanks heftig mitrailleurvuur van de tank kroop Hanberry 100 meter naar voren over zeer open terrein. Toen hij binnen het bereik van de tank kwam, richtte hij kalm en schakelde met de granaat de tank uit. Kort nadat Hanberry naar zijn peloton was teruggekeerd opende een vijandelijk MG42** van achteren het vuur waarbij de pelotonssergeant ernstig gewond raakte. Onder een regen van mitrailleurkogels droeg Hanberry de sergeant over 400 meter terug naar de plaats van de oversteek. Daarna keerde hij, nog steeds onder mitrailleurvuur, terug naar zijn peloton, nam de functie van pelotonssergeant over en ging van 11 op 12 april verder met de operatie om het bruggenhoofd uit te breiden.

Thomas Hanberry (1892-1965) werd voor zijn moed onderscheiden met de ‘Military Medal’.

(Bron: Zuehlke, M., On to Victory, Douglas & McIntyre Publishers Inc., Vancouver, Canada, 2010, p. 275.)

*draagbaar anti-tankwapen

**MG42: Duitse mitrailleur. Had met z’n 1.200 schoten per minuut de hoogste vuursnelheid van alle vuurwapens tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Film over Johan Wolters en Cannonshot
(Duur video: 8:36 min.) 

Straks op weg naar De Ravenswaarden treft u aan de rechterzijde op de Ravensweerdsweg een informatiebord over ‘Het bombardement op Gorssel: 18 maart 1945’. De huidige bewoner van de daarachter gelegen villa Boschterhoek, toen het kwartier van generaal Schilffarth en leider van het 16^de ‘Flak-Division’, dat door een voltreffer geheel werd vernield, plaatste dit bord.