11. Huis te Werken

Joppelaan 65
7213 AC Gorssel

‘Huis te Werken’ (1904) werd gebouwd door de beroemde Haagse architect Johannes van Nieukerken. Oorspronkelijk bedoeld als werk- en landhuis, vandaar de naam. Slim, want hij had immers veel opdrachten in deze regio. De familie beplantte het kale grondstuk met bomen. Zijn zoon realiseerde in 1939 de uitbreiding. Nadat deze overleed was het vanaf 1965 vakantiehuis voor de ‘Orde van de Franciscanessen van Aerdenhout’. Na 1987 weer particulier bewoond. ‘Huis te Werken’ is een NSW-landgoed. (NSW betekent Natuurschoonwet, 1928)

In de oorlog werd het huis door de bezetter in beslag genomen om soldaten van de V1-basis gelegen in Joppe te huisvesten. In de tuin bevindt zich nog een loopgraaf. Het gerenommeerde Haagse architectenbureau Van Nieukerken, met vader en twee zoons, kwam in de zomer, inclusief huisdieren, met een aparte wagon naar het nabije station in Joppe, die daar dan werd afgekoppeld. Van Nieukerken ontwierp bekende gebouwen zoals het hoofdkantoor van de Bataafse Petroleummaatschappij in Den Haag, het Badpaviljoen in Domburg, het in de oorlog verwoeste Groothandelsgebouw in Rotterdam en het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam. Zijn ‘historiserende’ stijl werd niet altijd gewaardeerd. Dit laatste ontwerp werd door de ‘Welstandscommissie’ afgewezen, evenwel toch gebouwd. (Binnen ‘Huis te Werken’ bevinden zich sculpturen en balkstructuren die ook werden toepast in het Koninklijk Instituut voor de Tropen.) In Davos (Zwitserland) bouwde hij het Nederlandse tuberculose-sanatorium. Van Nieukerken was bijzonder in trek bij de aristocratie in de Achterhoek, die hem graag in de arm nam voor nieuw- of verbouw van hun landhuizen en kastelen, veelal in neoclassicistische stijl. Zoals kasteel De Voorst in Eefde (1909), met herbouw van vleugels en colonnades, en kasteel Verwolde in Laren (1927). Het complete interieur van het architectenbureau, inclusief tekentafels, staat opgesteld in een speciale kamer van dit kasteel. Ook tekende hij voor de verbouwing van Paleis Het Loo in Apeldoorn.

Voor die te ontwerpen en verbouwen landhuizen en villa’s liet hij zich vooral inspireren door Engelse voorbeelden, bijvoorbeeld door toepassing van schilderachtige asymmetrie en een variatie aan kappen, uitbouwen en bouwhoogtes. De grote aandacht van Van Nieukerken voor de ambachtelijke aspecten van het bouwen, het belang van een goede afwerking van producten tot in de details en de eisen die hij daarom stelde aan zijn medewerkers komen in zijn lezingen, geschriften en bouwwerken steeds weer naar voren. Hij was langjarig voorzitter van de ‘Kunstnijverheidsvereeniging Arti et Industriae’.Op zijn grote lijst successen treffen we voorts bekende gebouwen als hotel Duin en Kruidberg (Santpoort), kasteel De Wittenburg (Wassenaar), Huize Hoenlo (Olst), Huize Hoevelaken, huize De Hooge Boekel (Lonneker), buitenplaats Rande (Diepenveen), Kasteel de Haere (Diepenveen), een sanatorium in Beekbergen, huize De Lathmer (Wilp) en landhuis Kolbathan (Joppe). De naam Kolbathan is samengesteld uit de namen van zijn belangrijkste bouwwerken: Koloniaal Instituut voor de Tropen, de Bataafsche petroleum Mij. en de Ned. Handelsmij.

Van Nieukerken was de eigenaar en architect van het landhuis ‘Huis Te Werken’ en ontwerper van dit houtsnijwerk op de kerkdeur in Gorssel dat de Tweede Wereldoorlog herdenkt.
De opmars van de Duitsers wordt verbeeld door de klimmende duiveltjes die voorzien zijn van helm en laarzen. Van Nieukerken leidde het herstel van de zwaar getroffen toren.